Căn cứ Công văn số 2754/SYT-TTr ngày 29/5/2025 của Sở Y tế về việc lấy ý kiến góp ý dự thảo Luật Phòng bệnh, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã tổ chức nghiên cứu dự thảo và trên cơ sở tổng hợp ý kiến cử tri liên quan đến công tác phòng bệnh trên địa bàn thời gian qua, cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã có văn bản kiến nghị cơ quan soạn thảo xem xét, bổ sung một số nội dung cụ thể:

Về một số vấn đề chung của Luật, việc ban hành Dự thảo Luật Phòng bệnh phù hợp với quan điểm, chủ trương của Đảng như Nghị quyết 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân trong tình hình mới, thể hiện rõ định hướng “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, coi y tế dự phòng là then chốt, y tế cơ sở là nền tảng; Chỉ thị số 25-CT/TW ngày 25/10/2023 của Ban Bí thư về tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới; Nghị quyết 30/2021/QH15 và Nghị quyết 86/NQ-CP ngày 06/8/2021 về các giải pháp cấp bách phòng, chống dịch bệnh COVID-19 để thực hiện Nghị quyết số 30/2021/QH15 28/7/2021 của Quốc hội khóa XV quy định về phân loại cấp độ dịch, thẩm quyền công bố, điều kiện ứng phó linh hoạt trong tình trạng khẩn cấp. Nhìn chung, dự thảo Luật đã thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương của Đảng, phù hợp yêu cầu thực tiễn và xu thế phát triển hệ thống y tế hiện đại.

 Luật được ban hành nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Đồng thời, luật hóa các định hướng lớn về chủ động ứng phó dịch bệnh, nâng cao chất lượng dân số, đảm bảo công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế và phát triển bền vững hệ thống y tế theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững. Dự thảo Luật Phòng bệnh đã mở rộng phạm vi điều chỉnh bao gồm bệnh không lây nhiễm, yếu tố nguy cơ môi trường, dinh dưỡng, sức khỏe tâm thần… Thể chế hóa định hướng “lấy phòng bệnh chủ động là chính”. Dự thảo Luật đã tiếp thu bài học từ COVID-19, đề xuất quy định về phân loại cấp độ dịch, quyền chủ động công bố dịch, bổ sung các biện pháp ngoài quy định hiện hành khi xảy ra tình trạng khẩn cấp y tế, luật hóa các biện pháp chủ động phòng bệnh từ yếu tố dinh dưỡng, ô nhiễm môi trường, thời tiết cực đoan, yếu tố xã hội (tai nạn, rối loạn tâm thần...). Gắn bảo vệ sức khỏe với phát triển kinh tế - xã hội bền vững, phù hợp với thực tiễn.

Một số nội dung cụ thể dự thảo Luật, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đề nghị đối với cơ quan soạn thảo các nội dung:

Một là, Điều 1 Phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng: Đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung thêm cụm từ “các yếu tố xã hội liên quan đến sức khỏe” để bao quát các yếu tố như tai nạn thương tích, sức khỏe tâm thần do bạo lực gia đình, áp lực xã hội…

Hai là, Điều 3 Chính sách của Nhà nước về phòng bệnh: Đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung chính sách về đầu tư cho y tế dự phòng tuyến cơ sở, đảm bảo cơ sở vật chất, nhân lực, công nghệ thông tin để phát hiện sớm và giám sát dịch bệnh; Tách bạch rõ chính sách ưu tiên nhóm yếu thế (trẻ em, người già, vùng khó khăn) thành một khoản riêng để có thứ tự ưu tiên khi thực hiện trách nhiệm Nhà nước.

Ba là, Điều 4 Nguyên tắc trong phòng bệnh: Luật hiện nay mới đề cập nguyên tắc chuyên môn, hành chính (phối hợp liên ngành, công khai thông tin...), chưa phản ánh đầy đủ vai trò của người dân là trung tâm trong phòng bệnh. Nhân dân vừa là đối tượng phục vụ, vừa là chủ thể hành động. Việc bảo đảm quyền được phòng bệnh cũng là cách tiếp cận dựa trên quyền con người, phù hợp với Hiến pháp 2013 (Điều 38 “Mọi người có quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám bệnh, chữa bệnh”). Đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung nguyên tắc “Lấy người dân làm trung tâm, bảo đảm quyền được phòng bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu và thông tin y tế đầy đủ, minh bạch” gắn hoạt động phòng bệnh với trách nhiệm phục vụ người dân, tăng cường minh bạch, trách nhiệm giải trình trong quản lý nhà nước, bảo đảm người dân được tiếp cận thông tin y tế, dịch tễ kịp thời, chính xác để chủ động phòng ngừa.

Tiêm vaccine phòng bệnh sởi cho trẻ từ 6 tháng – 10 tuổi tại trạm y tế xã Cao Chương, huyện Trùng Khánh. Ảnh: Chu Hiệu/TTXVN

Trong thực tiễn phòng, chống dịch COVID-19, các nền tảng như Bluezone, NCOVI, khai báo y tế điện tử, bản đồ dịch tễ số… đã cho thấy vai trò cực kỳ quan trọng của công nghệ số trong truy vết, giám sát dịch và truyền thông y tế. Hiện nay dự thảo Luật chưa có quy định điều chỉnh việc ứng dụng dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI), hồ sơ sức khỏe điện tử trong phòng bệnh, gây lúng túng trong quản lý và khó phối hợp liên thông dữ liệu giữa các ngành. Đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung nguyên tắc “ứng dụng công nghệ thông tin và dữ liệu số trong giám sát, phòng bệnh” nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế. Khuyến khích các địa phương, cơ sở y tế sử dụng hiệu quả nền tảng số trong phòng bệnh, tạo hành lang pháp lý cho việc khai thác, phân tích dữ liệu y tế vì mục tiêu sức khỏe cộng đồng, đồng thời bảo đảm quyền riêng tư theo quy định của pháp luật.

Bốn là, Điều 7, Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân, quyền, nghĩa vụ của người dân trong phòng bệnh, dự thảo chưa quy định trách nhiệm của của cơ sở chăn nuôi tham gia phòng bệnh, để thực hiện nguyên tắc “Lấy phòng bệnh chủ động là chính” đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu bổ sung trách nhiệm cơ sở sản xuất, chăn nuôi thực hiện nghĩa vụ trong phòng bệnh, tránh lây lan các bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người.

 Các hành vi vi phạm về phòng bệnh như: Làm lây lan tác nhân gây bệnh truyền nhiễm; Cố ý làm ô nhiễm các nguồn nước dùng trong sinh hoạt của Nhân dân; Không chấp hành các biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm … thường gây hậu quả lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe của con người, gây thiệt hại đến kinh tế, quốc phòng, an inh quốc gia, để đảm bảo các quy định về phòng bệnh được thực hiện nghiêm tục, đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu bổ sung 01 điều hoặc bổ sung 01 khoản tại Điều 8 dự thảo để quy định về xử lý vi phạm hành chính, hình sự đối với tổ chức, cá nhân vi phạm quy định về phòng bệnh.

Năm là, Điều 42 thành lập Quỹ Phòng bệnh: Việc thành lập Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách cho hoạt động phòng bệnh là cần thiết, phù hợp với yêu cầu thực tiễn, nhất là sau đại dịch COVID-19. Quỹ góp phần giảm phụ thuộc vào ngân sách thường xuyên, tăng tính chủ động và ổn định cho hệ thống y tế dự phòng, mô hình này kế thừa kinh nghiệm từ Quỹ vắc xin phòng COVID-19 và Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Về nội dung chi của quỹ: Dự thảo Luật Phòng bệnh 2025 quy định thành lập Quỹ Phòng bệnh, với phạm vi chi cho các hoạt động dự phòng, phòng bệnh truyền nhiễm, bệnh không lây nhiễm và ứng phó dịch bệnh... Trong khi đó Điều 40 Luật Phòng thủ dân sự năm 2023 quy định quy định nội dung chi “Cứu trợ khẩn cấp về lương thực, nước uống, thuốc chữa bệnh và các nhu yếu phẩm thiết yếu khác cho đối tượng bị thiệt hại do sự cố, thảm họa gây ra”. Như vậy, có khả năng trùng lặp về phạm vi chi tiêu và đối tượng được hưởng nếu không được quy định cụ thể, đặc biệt là trong trường hợp phòng, chống và khắc phục dịch bệnh quy mô lớn. Để tránh trùng lặp, lãng phí nguồn lực tài chính; Bảo đảm tính minh bạch, phân công rõ ràng trong quản lý quỹ công; Góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật thống nhất, đồng bộ giữa Luật Phòng bệnh và Luật Phòng thủ dân sự, đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ ranh giới phạm vi hoạt động giữa Quỹ Phòng bệnh (Điều 42) so với Quỹ Phòng thủ dân sự quy định tại điều 40 Luật Phòng thủ dân sự năm 2023.

Đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc việc thành lập bộ máy quản lý quỹ có phát sinh biên chế cán bộ công chức thực hiện nhiệm vụ này; các nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất, duy trì hoạt động bộ máy phù hợp với chủ trương tinh gọp, sáp xếp, sáp nhập bộ máy cơ quan tổ chức đang được triển khai.

Điểm c, dự thảo Luật xây dựng 02 phương án:

Phương án 1: “trích một phần từ nguồn thu thuế tiêu thụ đặc biệt từ các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe” phương án này phù hợp, linh động tạo cơ chế mở để chính phủ điều hành tăng, giảm tỷ lệ các khoản thu thuế tiêu thụ đặc biệt phù với điều kiện, tăng trưởng kinh tế xã hội của đất nước, dễ triển khai, tận dụng hệ thống thu thuế sẵn có. Tuy nhiên, phương án này tác động nhất định đến nguồn thu ngân sách nhà nước, cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu, đánh giá tác động của chính sách.

Phương án 2: “khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe...” phương án này tách biệt rõ với thuế, dễ theo dõi, minh bạch cho mục tiêu y tế công cộng, có giải trình cụ thể mục tiêu, đảm bảo công khai, minh bạch việc sử dụng Quỹ. Tuy nhiên, có thể tăng giá thành sản phẩm, khó cạnh tranh, có thể gặp phản ứng không đồng thuận từ doanh nghiệp.

Đề nghị cơ quan soạn thảo xác định rõ danh mục “sản phẩm không có lợi cho sức khỏe” để tránh mâu thuẫn trong thực thi (ví dụ: nước ngọt có ga, rượu, bia, thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn...)./.

Đinh Hương Ly - Chuyên viên Ban DC-PL