Trong nhiệm kỳ Đại hội dân tộc thiểu số tỉnh Cao Bằng (2019-2024), phát huy vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia góp ý xây dựng, phản biện xã hội hoàn thiện chính dân tộc và giám sát việc triển khai thực hiện các chính sách phát triển kinh tế xã hội đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Cao Bằng đã tập trung triển khai thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương, góp phần thực hiện thành công, đưa chủ trương của Đảng, chính sách của nhà nước về dân tộc đi vào cuộc sống, cụ thể:

Một là, ban hành văn bản hướng dẫn, tổ chức triển khai, quán triệt Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội trong hệ thống Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên. Hằng năm, tổ chức các hội nghị tập huấn chuyên đề, lồng ghép để bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ giám sát, phản biện xã hội cho đội ngũ cán bộ chủ chốt, cán bộ chuyên trách Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp, trong đó đã tổ chức 12 hội nghị tập huấn nâng cao chất lượng hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân (Ban TTND), Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng (Ban GSĐTCCĐ) tại trên địa bàn các huyện, thành phố với trên 700 lượt cán bộ Mặt trận Tổ quốc các cấp, thành viên Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ tham dự.

Hai là, chủ động báo cáo, đề xuất Thường trực Tỉnh ủy; phối hợp với Đoàn Đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, các tổ chức chính trị - xã hội tỉnh và một số sở, ngành liên quan ban hành chính sách về cơ chế, kinh phí thực hiện; ký kết 10 chương trình, quy chế phối hợp hoạt động, công tác nhằm tranh thủ, phát huy hiệu quả các cơ chế chính sách, hỗ trợ nguồn lực, sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong tổ chức thực hiện các hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp toàn tỉnh. Trên cơ sở các nội dung chỉ đạo, hướng dẫn, các chương trình, quy chế phối hợp hoạt động, công tác của cấp tỉnh, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã tích cực phối hợp với Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, các tổ chức chính trị - xã hội và cơ quan, đơn vị liên quan cùng cấp tổ chức các chương trình, quy chế phối hợp hoạt động, công tác; xây dựng các chương trình, kế hoạch cụ thể hoá tổ chức thực hiện phù hợp với điều kiện, tình hình thực tế nhằm nâng cao chất lượng các hoạt động giám sát, phản biện xã hội tại địa phương, cơ sở.

Ba là, chủ động phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội, trên cơ sở nắm bắt tình hình dư luận xã hội, ý kiến kiến nghị của cán bộ, đoàn viên, hội viên và các tầng lớp Nhân dân lựa chọn những vấn đề cán bộ, đoàn viên, hội viên và Nhân dân quan tâm, bức xúc để hiệp thương xây dựng kế hoạch giám sát, phản biện xã hội hàng năm gửi đến Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân để thống nhất nội dung, hình thức, phương thức giám sát, phản biện xã hội cụ thể, phù hợp, trên cơ sở đó báo cáo xin ý kiến cấp ủy để tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả trong hệ thống Mặt trận Tổ quốc các cấp.

Bốn là, thành lập nâng cao hiệu quả hoạt động Hội đồng tư vấn về Dân chủ - Pháp luật, Dân tộc - Tôn giáo nhằm tập hợp, phát huy vai trò và trí tuệ của các nhân sĩ, trí thức, chuyên gia trong các lĩnh vực; người có uy tín trong các giới, dân tộc, tôn giáo, cộng đồng dân cư tham gia tích cực, hiệu quả vào hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp. Tích cực kêu gọi, huy động, tranh thủ, kết hợp các nguồn lực từ các chương trình, dự án ngoài ngân sách, xã hội hóa để bổ sung, hỗ trợ nguồn lực cho công tác hướng dẫn, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ và tổ chức triển khai các hoạt động giám sát, phản biện xã hội.

Thực hiện công tác giám sát Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp trên địa bàn tỉnh đã chủ trì hiệp thương với các tổ chức chính trị - xã hội lựa chọn nội dung xây dựng kế hoạch giám sát hằng năm, đã chủ trì 582 cuộc giám sát (cấp tỉnh 17 cuộc, cấp huyện 81 cuộc, cấp xã 484 cuộc) hoạt động giám sát tập trung vào những nội dung như: Việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên; giám sát việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của Chủ tịch ủy ban nhân dân các cấp; giám sát thủ tục hành chính, hoạt động của đại biểu dân cử…; phối hợp, tham gia giám sát với cơ quan có thẩm quyền được 1.583 cuộc (cấp tỉnh 83 cuộc, cấp huyện 473 cuộc, cấp xã 1.017 cuộc), nội dung giám sát theo kế hoạch của cơ quan, đơn vị chủ trì.

Giám sát thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh giám sát tình hình triển khai và kết quả hỗ trợ đất ở, hỗ trợ nước sinh hoạt; đổi mới, phát triển các trường Phổ thông dân tộc nội trú, Phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh ở bán trú và xóa mù chữ cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số; bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em; việc thực hiện các công trình, dự án thực hiện theo cơ chế đặc thù... sau giám sát đã báo cáo, kiến nghị với cơ quan, đơn vị liên quan góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả việc thực hiện Chương trình MTQG trên địa bàn.

Phát huy vai trò giám sát của nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp chủ động phối hợp với các tổ chức thành viên triển khai thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, củng cố, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư cộng đồng. Toàn tỉnh thành lập, duy trì hoạt động 161 Ban TTND với trên 1.300 thành viên. Thành lập 1052 Ban giám sát đầu tư của cộng đồng với trên 6.300 thành viên, đã tổ chức các hoạt động giám sát Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các công trình, dự án sử dụng vốn và đóng góp công sức cộng đồng; vốn ngân sách cấp xã được trên địa bàn như: Đường giao thông nông thôn, xây dựng nhà văn hóa, kênh, mương thủy lợi phục vụ trực tiếp hoạt động sản xuất, sinh hoạt của nhân dân.

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh xây dựng mô hình điểm thành lập Ban giám sát đầu tư của cộng đồng đối với công trình, dự án trên địa bàn các huyện Nguyên Bình, Hà Quảng và Trùng Khánh, lựa chọn 08 công trình, dự án được triển khai năm 2023 - 2025 thành lập 08 Ban GSĐTCCĐ hướng dẫn, tổ chức các hoạt động giám sát.

Ban GSĐTCCĐ Công trình đường Lũng Nặm Dưới - Rằng Kheo, xóm Đồng Biên, xã Tri Phương huyện Trùng Khánh, giám sát Công trình đường giao thông xóm Lũng Nặm (thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Về hoạt động phản biện xã hội, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh đã chủ trì tổ chức phản biện xã hội đối với 26 dự thảo Nghị quyết, Quyết định của Hội đồng nhân dân tỉnh, trong đó tổ chức Hội nghị phản biện đối với 10 dự thảo văn bản; tổ chức phản biện bằng hình thức gửi văn bản đối với 16 dự thảo văn bản theo đề nghị của các cơ quan tham mưu soạn thảo. Nội dung phản biện tập trung vào những vấn đề cụ thể như: Sự cần thiết, tính cấp thiết; sự phù hợp của dự thảo văn bản với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; thực tiễn của đơn vị, địa phương; tính đúng đắn, khoa học, phù hợp với thực tiễn đời sống xã hội và tính khả thi của dự thảo văn bản; dự báo tác động, hiệu quả về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh của dự thảo văn bản; phản biện, góp ý đối với nội dung cụ thể của dự thảo văn bản, qua đó góp phần nâng cao chất lượng trong việc xây dựng chính sách cũng như tính hiệu quả, khả thi của chính sách sau khi ban hành.

Qua hoạt động giám sát, phản biện xã hội, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh rút ra những kinh nghiệm như:

Một là, chủ động xây dựng đề xuất nội dung giám sát trọng tâm, trọng điểm; rõ đối tượng, nội dung, phạm vi giám sát cụ thể, xuất phát từ lợi ích hợp pháp và chính đáng của người dân; phải có quyết tâm cao, mạnh dạn, sáng tạo trong cách làm, không ngại đụng chạm. Tham mưu cho cấp ủy chỉ đạo, lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc giám sát đồng thời thực hiện tốt quy chế phối hợp giữa Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân với Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp là điều kiện quan trọng để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp hoàn thành chức năng, nhiệm vụ theo luật định. 

Đoàn Luật sư tỉnh tham gia phản biện xã hội Dự thảo Nghị quyết của HĐND tỉnh Quy định chính sách hỗ trợ về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.

 Hai là, việc chuẩn bị giám sát, phản biện xã hội phải thu thập thông tin, khi cần thiết có thể tổ chức đi khảo sát, tìm hiểu thực tiễn để nắm tình hình một cách cụ thể chính xác, gặp gỡ, phản ánh ý kiến nhân dân để lắng nghe tâm từ nguyện vọng nhân dân, tối tượng tác động của chính sách để có ý kiến, kiến nghị cụ thể, và thuyết phục trong giám sát, phản biện. Bên cạnh đó cũng cần liên hệ với cơ quan chức năng, chuyên gia ở lĩnh vực giám sát để nắm thêm tình hình, cơ sở pháp lý nhằm phục vụ cho việc kiến nghị.

Ba là, ngay sau khi kết thúc giám sát, phản biện xã hội, sớm ban hành văn bản kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền, xem xét, giải quyết. Sau khi kiến nghị và nhận được văn bản trả lời của cơ quan có thẩm quyền thì Mặt trận, các tổ chức chính trị xã hội chủ trì giám sát cần tiếp tục theo dõi việc giải quyết của cơ quan có thẩm quyền, trách nhiệm, củng cố niềm tin trong Nhân dân.

Để phát huy hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong giám sát, phản biện xã hội, góp phần xây dựng thực, thực hiện tốt chính sách dân tộc trên địa bàn, cá nhân tôi cần thực hiện tốt một số nội dung:

 Một là, tiếp tục tăng vai trò lãnh đạo của các cấp ủy Đảng lãnh đạo đối với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam theo tinh thần Chỉ thị số 18-CT/TW ngày 26/10/2022 của Ban Bí thư về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Theo đó Mặt trận Tổ quốc cần chủ động, tích cực tham mưu cho cấp ủy chỉ đạo, quán triệt, cho ý kiến về nội dung, kế hoạch giám sát, phản biện hàng năm để cơ quan, đơn vị liên quan tạo điều kiện cho Mặt trận Tổ quốc thực hiện nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội.

Hai là, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ chuyên trách Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp, xác định nội dung trọng tâm, tập huấn bồi dưỡng kỹ năng giám sát, bồi dưỡng các chuyên đề cụ thể. Ủy ban nhân dân các cấp quan tâm đảm bảo kinh phí để triển khai hoạt động giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, nhất là ở cơ sở.

 Ba là, Kết quả phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, nhiều đơn vị ở cơ sở chưa đạt được mục tiêu theo kế hoạch hàng năm, do các cơ quan khi xây dựng dự thảo văn bản không đề nghị Mặt trận Tổ quốc phản biện, đề nghị các cấp ủy tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo quán triệt Chỉ thị số 18 -CT/TW ngày 26/10/2022 của Ban Bí thư về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Các cấp uỷ, tổ chức đảng tạo điều kiện thuận lợi để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội tham gia giám sát, phản biện xã hội./.